توركمن صحرا
|
||
Aa – آ، مثل aýratyn («آیراتئن» = جدا، خاص، ویژه)؛
Bb – ب، مثل barlag («بارلاق» = تحقیق، آزمایش، بررسی)؛
Çç – چ، مثل çaklama («چاقلاما» = حدس، پیشبینی)؛
Dd – د، مثل duýduryş («دویدورئش» = اخطار، تذکر، آگاهسازی)؛
Ee – اِ، مثل endik («اِندیک» = عادت، خو)؛
Ää – اَ، مثل äbermek («اَبرمک» = دادن، گرفتن/خریدن برای کسی)؛
Ff – ف، مثل forma («فُرما» = فرم، یونیفرم)؛
Gg – گ/غ، مثل egrem-bugram («اِگرم-بوغرام» = زیگزاگ، پرپیچوخم)؛
Hh – ه/خ، مثل hantama («هانتاما/خانتاما» = توقع، چشمداشت)؛
Ii؛ ای، مثل itergi («ایترگی» = انگیزه، روحیه، محرک)؛
Jj – ج، مثل jora («جوُرا» = دوست دختر یک دختر/خانم دیگه)؛
Žž – ژ، مثل žurnal («ژورنال» = مجله)؛
Kk – ک/ق، مثل durnukly («دورنوقلی»= ثابت، پایدار، مستحکم)، مثل ýeterlik («یترلیک» = کافی بودن، وفور)؛
Ll – ل، مثل hil («هیل» = کیفیت، خاصیت)، مثل salgylanmak («سالغیلانماق» = اتخاذ سند کردن، رجوع دادن)؛
Mm – م، مثل ummasyz («اومماسئز» = بینهایت، بیکران، پهناور، وسیع)؛
Nn – ن، مثل nohur «(نُخور» = نام طایفه)؛
Ňň – نگ، مثل aňzak («آنگزاق» = یخبندان)، مثل eňrek یا erňek («انگرک/ارنگک» = لبه، حاشیه، مرز)، مثل iňrik («اینگریک» = هوای گرگومیش غروب، مخالف daň به معنای «سپیدهدم، فجر»)؛
Oo – اُ، مثل oý («اُوی» = فکر، اندیشه)، مثل oýlanmak («اویلانماق = استدلال کردن، فکر کردن و اندیشیدن)؛
Öö – اؤ، مثل öwüt («اؤووت» = نصیحت، اندرز)؛
Pp – پ، مثل päl («پَل» = هدف، قصد، نیت)؛
Rr – ر، مثل ugur («اوغور» = خطمشی، اصول، جهت)؛
Ss – س، مثل sagynmak/säginmek («ساغئنماق»/سَگینمک» = مکث کردن، درنگ کردن)؛
Şş – ش، مثل garaýyş («قارایئش» = دیدگاه، نظر)؛
Tt – ت، مثل tarpa («تارپا» = ناگهانی، غیرمنتظره)، مثل teriň («ترینگ» = عمیق)؛
Uu – او، مثل ulanmak («اولانماق» = به کار بردن، استفاده کردن)؛
Üü – او، مثل üýtgeşik (اویتگهشیک» = متفاوت، خاص)؛
Ww – و، مثل owadanlyk («اُوادانلئق» = زیبایی)؛
Yy – ائ، مثل ylalaşyk («ائلالاشئق» = توافق)، مثل ylalaşmak («ائلالاشماق» = توافق کردن، سازش کردن)؛
Ýý – ی، مثل ýazgyt («یازغئت» = اقبال، تقدیر)؛
Zz – ز، مثل ýowuz («یُووز» = سخت، چالشبرانگیز، شدید و بیرحم).
لازم به ذکره، به خاطر وجود قاعده هماهنگی اصوات که از خصوصیات ذاتی ترکمنی و زبانهای ترکی دیگه است (قزاقی، قرقیزی، تاتاری، آلتای و ...)، شکلدهندگان الفبای امروزی ترکمنی، برای اختصار و سادگی یادگیری الفبا که از عوامل تاثیرگذار در پروسه آموزشه، تصمیم گرفتن هر کدوم از صامتهای دو-وجهی «غ/گ» و «ک/ق» رو با یک نشانه نمایش بدن (به ترتیب، g و k). در زبان ترکمنی، صداها به دو گروه پسین و پیشین یا فوقانی و زیرین تقسیم میشن:
a، y، o، u – اصوات فوقانی یا پسین
ä، i، ö، ü – اصوات زیرین یا پیشین
هر صدا و هر صامت، از حرکت ماقبل خودش پیروی میکنه. برای مثال، در ترکمنی داریم Kümmetde («در گنبد»)، اما Iranda («در ایران»). یا، گفتن Irane barýaryn («به ایران میروم»)، مثل گفتن Türkmenistande ýaşaýaryn («در ترکمنستان زندگی میکنم») ناصحیح و غیر معتبره؛ باید گفته و نوشته بشن:
Irana barýaryn
Türkmenistanda ýaşaýaryn
بنابراین، طبق قاعده هماهنگی اصوات، g اگر با اصوات فوقانی بیاد، «غ» و اگر با اصوات زیرین بیاد، «گ» خونده میشه. برای مثال، «سیاه» در ترکمنی ("gara") نه «گارا» بلکه «قارا» تلفظ میشه، همونطور که وقتی مینویسیم gel، منظورمون شکل نامعتبر «قل» نیست، بلکه «گل» هستش. به طرز مشابهی، k با اصوات فوقانی، «ق» و با اصوات زیرین «ک» خونده میشه.
گنجاندن قاعده هماهنگی اصوات در اصول نوشتاری، باعث شده که الفبای ترکمنی تا جای ممکن سادهتر و شیواتر باشه.
![]() |